W 1945 r. przebywający na terenie Raciborza nauczyciele, (w większości przedwojenni członkowie Związku Nauczycielstwa Polskiego), zaczęli z własnej inicjatywy organizować nie tylko życie szkolne, ale również związkowe. W październiku 1945 roku z inicjatywy Eugeniusza Bilińskiego, odbyło się pierwsze spotkanie, na które zaproszono wszystkich nauczycieli z Raciborza. Na tym zebraniu dokonano wyboru władz związkowych w składzie:

Na tym zebraniu dokonano wyboru władz związkowych w składzie:

• Józef Srokosz – Jurlewicz – Prezes Ogniska ZNP,
• Franciszek Zontek i Antoni Kosiński – zastępcy
• Genowefa Kamionka i Brunon Strzałka – członkowie Zarządu.

Lokal ogniska miesił się w budynku Inspektoratu Szkolnego przy ul. Wolności 1, a następnie od 1946 roku w budynku przy ul. Londzina, gdzie zorganizowano

• kancelarię Związku,
• stołówkę nauczycielską, prowadzoną przez Genowefę Kamionkę i Janinę Zabudowa,
• „hotelik nauczycielski”, nad którym pieczę sprawowała Irena Rożkowska
• oraz świetlicę nauczycielską, która była ośrodkiem życia towarzyskiego i kulturalnego.

Z inicjatywy Związku zorganizowano spółdzielnię „Samopomoc Nauczycielska” oraz Spółdzielnię Księgarską, której kierownikiem został Helmut Sobczak.

Z czasem ognisko objęło swym zasięgiem nie tylko miasto, ale i powiat.

W związku z tym, we wrześniu 1947 roku odbył się Zjazd Powiatowy ZNP, na którym ukonstytuowały się władze powiatowe z Bronisławem Łotockim jako prezesem (1947 – 1949).

Na Tym zjeździe zapadła decyzja o zorganizowaniu ognisk związkowych we wszystkich większych szkołach i placówkach oświatowych na terenie miasta i powiatu, które później zostały przekształcone w Zakładowe Organizacje Związkowe (ZOZ) i Międzyzakładowe Organizacje Związkowe (MOZ).

Od 1956 r. nową formą pracy Oddziału, poprzez Ogniska stały się konferencje rejonowe, które spotkały się z dużym poparciem nauczycieli i wzrostem liczby członków ZNP wynoszącym 82% zatrudnionych pracowników oświaty.

Ważnym ogniwem pracy Oddziału stała się utworzona w kwietniu 1957 roku Powiatowa Komisja Spółdzielni Uczniowskich, której inicjatorem był Zbigniew Pałys.

Kolejno Prezesami Oddziału ZNP w Raciborzu w latach 1949-1986 byli:

20 grudnia 1977 r. z inicjatywy Prezesa Rady Zakładowej Michała Pudło, przy Radzie Zakładowej ZNP
w Raciborzu powstało Naukowe Koło Pedagogów, które z czasem stało się Polskim Towarzystwem Pedagogicznym i funkcjonuje niezależnie od ZNP, do chwili obecnej.

Rada Zakładowa ZNP w Raciborzu za całokształt działalności, otrzymała w dniu 27 kwietnia 1979 roku sztandar ufundowany przez Zarząd Główny ZNP.

W latach 1959 – 1983 aktywnie działał, osiągając sukcesy, chór ZNP. W latach 70 – tych sukcesy odnosiła raciborska nauczycielska drużyna piłki siatkowej na szczeblu ogólnopolskim. Przez wiele lat działał Nauczycielski Klub Fotograficzny ZNP.

Sytuacja jaka wytworzyła się w kraju po sierpniu 1980 roku, zapoczątkowała przemiany w ruchu związkowym na terenie Raciborza.

W 1983 r. powołano Komitet Założycielski w liczbie 36 osób, na czele ze Stanisławem Kubackim. Zasadniczym zadaniem Komitetu było opracowanie statutu i przedstawienie go do rejestracji, która odbyła się 17 maja 1983 roku w Sądzie Wojewódzkim w Katowicach i tym samym Związek Nauczycielstwa Polskiego przy Urzędzie Miejskim – Wydziale Oświaty i Wychowania w Raciborzu uzyskał osobowość prawną.

Przewodniczącym Zarządu na lata 1983 – 1986 został Stanisław Kubacki, a cały jego skład zarejestrowano 19 lipca 1983 roku w Sądzie Wojewódzkim w Katowicach.

Ważnym elementem działalności związkowej jest opieka nad emerytowanymi pracownikami oświaty.
W 1957 r. powstała Sekcja Emerytów i Rencistów. W latach 1957-1980 przewodniczącym SEiR był Marian Nitefor. Do 1994 r. przewodniczącym sekcji był kol. Władysław Woźny. W latach 1994 – 2006 przewodniczącą SEiR była Eugenia Błaszczok. Od 2006 do 2017 Michał Pudło, a w latach 2017-2019 Genowefa Młynarczyk. Od 2019 r Przewodniczącą OSEiR jest kol. Czesława Gurazda.

W latach 1986 – 2006 funkcję Prezesa Oddziału ZNP w Raciborzu pełnił kol. Antoni Zygadło, który w 2005 r., odebrał w imieniu ZNP Tytuł „Zasłużony dla Miasta Raciborza” wraz z medalem.

Medal został przyznany przez Radę Miasta Raciborza za dbałość o sprawy środowiska nauczycielskiego, pełnienie misji rzecznika praw pracowników oświaty i służbie lokalnemu środowisku.

Od 1966 r. do 2006 r. siedziba Oddziału ZNP w Raciborzu mieściła się w budynku Wydziału Oświaty Urzędu Miasta Racibórz przy Placu Okrzei 4. W 1997 r. w wyniku powodzi, biuro ZNP zostało całkowicie zalane i zniszczeniu uległo zarówno wyposażenie jak również cała dokumentacja związkowa.

W latach 2006 – 2017 biuro Oddziału ZNP funkcjonowało w Gimnazjum nr 5 w Raciborzu przy ul. Opawskiej 81.

Od 2017 r. do chwili obecnej, biuro mieści się w budynku Szkoły Podstawowej nr 18 w Raciborzu, ul. Żorska 2.

Prezesem ZNP w Raciborzu w latach 2006 – 2008 była Grażyna Żółkiewicz.

Od czerwca 2008 r. prezesem Oddziału Związku Nauczycielstwa Polskiego w Raciborzu jest Teresa Ćwik.

Obecnie Oddział Międzygminny ZNP w Raciborzu zrzesza 881 osób zatrudnionych w 51 placówkach dla których organami prowadzącymi są: Urząd Marszałkowski, Starostwo Powiatowe w Raciborzu, Miasto Racibórz, Gmina Kuźnia Raciborska, Gmina Nędza, Gmina Rudnik i Gmina Krzanowice.